به گزارش خبرنگار سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، فاطمه زهرا نصراللهی، درگیری نظامی میان آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه مورد مناقشه قره‌باغ صبح یکشنبه ۲۷ سپتامبر (۶ مهر) پس از دو ماه از سر گرفته شد و صدای توپ‌های جنگی به اصلاندوز واقع در استان اردبیل کشورمان رسید.

در میان تبادل آتش بین دوطرف مناقشه، یک خمپاره به اراضی مرتعی روستای خلف‌بیگلو در خداآفرین اصابت کرد. خمپاره مورد اصابت به این اراضی، خوشبختانه عمل نکرده و خسارت مالی و جانی در پی نداشت.

طبق اعلام رسانه‌ها یک فروند پهپاد متجاوز ظهر سه‌شنبه ۸ مهر با آتش پدافند نیرو‌های مسلح ایران در شهرستان ملکان واقع در آذربایجان‌شرقی سرنگون شد. همچنین عصر چهارشنبه ۹ مهر هم در جریان جنگ قره باغ، سه راکت خمپاره به روستای محمدصالحلو در شهرستان خداآفرین برخورد کرد و بر اساس گزارشات رسیده در این حادثه، یک کودک بر اثر جراحات به بیمارستان منتقل شده است و ۶ واحد مسکونی نیز تخریب شد.

شهرستان مرزی خداآفرین در ۲۱۰ کیلومتری شمال شرق تبریز در حاشیه رودخانه ارس و در ضلع جنوبی جبهه جنگ قره باغ بین ارتش‌های جمهوری آذربایجان و ارمنستان واقع شده است.

در ادامه درگیری بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان برخی از رسانه‌ها مدعی شدند که ساعت ۱۲ ظهر ۱۰ مهر، چند خمپاره به روستای پرویزخانلو از توابع بخش گرمادوز شهرستان خدا آفرین اصابت کرد. ۲ تا از این خمپاره‌ها به یونجه زار‌های اطراف روستا آسیب زد و دیگری یکی از باغ‌های روستای مذکور را مورد هدف قرار داد، ۲ خمپاره دیگر نیز به منطقه مسکونی روستای پرویز خانلو خساراتی وارد کرد که یکی به پشت بام یک منزل مسکونی برخورد و دیگری نیز به شیشه‌های ساختمان دیگر آسیب وارد کرد. بر اثر اصابت این خمپاره‌ها یک کودک ۶ ساله مصدوم شد.

همچنین طبق گزارشات رسیده در ۱۱ مهر بیش از ۲۰ خمپاره به مناطق مرزی و حاشیه رود ارس و روستا‌های مرزی شهرستان اصلاندوز اصابت کرده و موجب ایجاد رعب و وحشت در بین ساکنین مخصوصاً کودکان این منطقه شده است.

در ادامه عصر دوشنبه ۱۴ مهر با وجود فروکش کردن آتش حملات دوجانبه میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان، خمپاره ای در اطراف زمین‌های روستای شرفه فرود آمد.

برخی از روستاها و مناطقی از کشور ما که مورد اصابت خمپاره از درگیری بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان قرار گرفت به اندازه ای حساس بود که اگر چند کیلومتر آن طرف تر زده می شد به مناطق مسکونی و مردم کشورمان خسارت جبران ناپذیری می زد؛ به عنوان مثال روستای خلف بیگلو، شرفه و روستاهای حاشیه رود ارس تنها ۱.۱ تا ۲ کیلومتر با مرز آذربایجان فاصله دارند و همانطور که در عکس ها مشخص است به اندازه ای در معرض خطر قرار داشتند که در صورت پرتاب شدن خمپاره ها تنها چند کیلومتر آن طرف تر اتفاق ناگوارتری برای مردم ما پیش می‌آمد.

مردم از تماشای صحنه‌های جنگ میان باکو و ایروان خودداری کنند؛ خطر دارد!

تعدادی از شهروندان ۶ مهر ماه در گفت‌وگو با رسانه‌ها از ایجاد نگرانی در مردم به خصوص کودکان خبر دادند و از حضور مرزبانان و نیرو‌های نظامی کشورمان در دفاع از تمامیت ارضی و کیان جمهوری اسلامی ایران و نیز ایجاد امنیت قدردانی کرده و آرامش خود را مدیون جانفشانی‌های سربازان کشور عنوان کردند.

این در حالی است که در روز‌های اخیر فیلم کوتاهی از نوار مرزی ایران در فضای مجازی منتشر شد که در آن عده‌ای از هم وطنان با خیالی آسوده و آرام، به تماشای صحنه‌های جنگ میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان ایستاده بودند.

در این فیلم صحنه‌هایی از انفجار گلوله‌های خمپاره و توپ‌های سنگین به همراه صدا‌های ناشی از انفجار دیده و شنیده می‌شد و این در حالی است که عده‌ای از هم وطنان همانطور که گفته شد، بدون واهمه و ترس به تماشای این صحنه‌ها ایستاده بودند.

علی امیری راد فرماندار خداآفرین  با اشاره به اینکه وزارت خارجه کشورمان بار‌ها نسبت به این پیشآمد واکنش نشان داده و بر محفوظ ماندن جان غیرنظامیان و اماکن غیرنظامی در درگیری‌ها و تبادل آتش میان ایروان و باکو تاکید کرده است، از مردم محلی خواست از حضور در کناره‌های ارس برای تماشای این درگیری‌ها خودداری کنند.

او با اشاره به اینکه از آغاز درگیری ارمنستان و جمهوری آذربایجان از هفته گذشته تاکنون ۱۴ خمپاره و راکت این درگیری به شهرستان خداآفرین اصابت کرده است، گفت که به نظر می‌رسد از شدت درگیری‌ها کاسته شده است.

مناقشه با عمری بیش از سی سال در کنار مرز‌های شمالی ایران

پیرو تحولات و مناقشات میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان، هیئتی از سوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، برای بازدید از مرز‌های جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان به این مناطق اعزام شد.

ابوالفضل عمویی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، در این باره گفت که صبح یکشنبه، ۱۳ مهرماه هیئت مذکور به ریاست شهریار حیدری نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی، بنده به عنوان سخنگوی کمیسیون، آقای آقازاده، رئیس کمیته دفاع و حسین حاتمی نماینده مردم کلیبر و خداآفرین به مرز قره‌باغ سفر کردیم.

سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس همچنین گفت که متأسفانه طی این چند روز چند خمپاره و راکت به مناطق داخل خاک ایران اصابت کرده است، ما از یک منزل آسیب دیده و همچین یک زمین کشاورزی مورد هدف در شهرستان خداآفرین از نزدیک بازدید کردیم.

با گذشت ۱۰ روز از دور جدید درگیری‌های جمهوری آذربایجان و ارمنستان پیرامون مناقشه قره باغ برخی از کارشناسان بر این باورند که درخواست‌های مکرر کشورها، سازمان‌ها و نهاد‌های بین‌المللی در خصوص پایان درگیر‌ها و اجرای آتش بس راه گشا باشد، چرا که هیچ کدام از دو طرف تمایلی به کاهش تنش ندارند.

علیرضا محرابی تحلیلگر ارشد مسائل حوزه آسیای مرکزی و قفقاز و استاد جغرافیای سیاسی دانشگاه شهید بهشتی در این باره گفت که هرگونه مناقشه سیاسی، دیپلماتیک و امنیتی به ویژه در رابطه با اختلافات مرزی و ارضی بین کشور‌ها می‌تواند تاثیرات مستقیمی و غیرمستقیم خود را بر همسایگانش با شدت و ضعف داشته باشد. خصوصا آنکه جمهوری اسلامی ایران از نظر ژئوپلتیکی بعد از کشور روسیه پر همسایه‌ترین کشور دنیا محسوب می‌شود، لذا بدون شک هرگونه تحول در میان همسایگان پر تعداد و صد البته متنوع جمهوری اسلامی ایران می‌تواند آثار و تبعات مستقیم و غیرمستقیم امنیتی، سیاسی و دیپلماتیک خود را بر کشور ما داشته باشد.

او همچنین گفت که هر کدام از ۱۵ همسایه جمهوری اسلامی ایران دارای بافت و اقتضائات بومی، فرهنگی، سیاسی، دیپلماتیک و امنیتی خاص خود هستند. در همین راستا یکی از مهمترین مناطقی که طی یکی دو قرن اخیر تاثیر جدی بر تحولات ایران داشته است به منطقه قفقاز باز می‌گردد، از یک طرف ما با ارامنه رو به روییم که در تاریخ دو قرن اخیر ایران و خصوصا در شکل‌گیری استان اصفهان و پویایی تمدن صفویه نقش جدی را ایفا کردند. کما اینکه ذیل همین حضور گسترده ارمنی‌ها در اصفهان هنوز هم شاهد پیوند‌های عمیق ارامنه در این استان و دیگر استان‌های کشور هستیم، آن هم زمانی که هنوز کشوری به نام ارمنستان وجود نداشت.

محرابی تصریح کرد: در آن سوی داستان هم هموطنان آذربایجانی ما قرار دارند که ارتباطات و اشتراکات فرهنگی جدی با جمهوری آذربایجان دارند؛ بنابراین ما شاهد هستیم که قرابت‌های فرهنگی، تاریخی و اشتراکات ایرانیان، هم با ارامنه و هم با آذربایجانی‌ها به شدت جدی است و نمی‌توان هیچ کدام از این دو قرابت ایران با ارامنه و آذربایجانی‌ها را منکر شد. در سایه همین شرایط و پیوند‌های عمیق ایران، هم با ارمنی‌ها و هم با آذربایجانی‌ها بدون شک تداوم و تشدید درگیری‌ها و تنش‌ها در مناقشه‌های قره باغ می‌تواند چالش‌های امنیتی، سیاسی و دیپلماتیکی را برای کشور ایجاد کند. به ویژه این مناقشه با عمری بیش از سی سال در کنار مرز‌های شمالی ایران در حال وقوع و همواره خطراتی را برای ما در این مناطق ایجاد کرده است.

تحلیلگر ارشد مسائل حوزه آسیای مرکزی همچنین گفت که تبعات مخرب امنیتی هر گونه تشدید درگیری در این مناقشه بر اقتضائات امنیتی داخلی ایران در مرز‌های شمالی کشور امری اجتناب ناپذیر جلوه می‌کند.

 ابزار اجرایی برای جلوگیری از پرتاب راکت به مرز‌های ایران وجود دارد؟

حسن هانی زاده کارشناس مسائل منطقه در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، درباره اینکه مرزهای کشور ما در درگیری بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان مورد اصابت قرار گرفته است، گفت که قواعد بین المللی اقتضا می‌کند که طرفین تخاصم در خارج از مرز‌های خود دست به اقدامات ایذایی نزنند، ولی هیچ گاه این قواعد اجرایی نشده است، چراکه جامعه جهانی ابزار اجرایی خاصی برای جلوگیری از بروز جنگ به خارج از کشور‌های متخاصم ندارد.

هانی زاده همچنین گفت که نیرو‌های سازمان ملل باید در نقطه صفر مرزی ایران و آذربایجان مستقر شوند و مانع گسترش جنگ شوند که متاسفانه چنین اراده‌ای نزد سازمان ملل وجود ندارد. به همین دلیل هیچ گونه ابزار اجرایی برای جلوگیری از پرتاب راکت به مرز‌های ایران ندارد.

این کارشناس مسائل منطقه در ادامه گفت که وزارت خارجه بار‌ها هشدار داده که این جنگ نباید به طور فرسایشی ادامه پیدا کند و  اگر جنگی صورت گرفته باید در داخل مرز‌های مشترک جمهوری آذربایجان و ارمنستان باشد و به مرز های ایران کشیده نشود.

سعید خطیب‌زاده  سخنگوی وزارت خارجه کشورمان دیروز در نشست خبری خود، گفت که اتفاق و جنگی که در مرز‌های شمال غربی ایران بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان در جریان است با حساسیت، دقت، از نزدیک و در تماس مداوم با همه طرف‌ها در حال بررسی است. ایران از روز اول به همه طرف‌ها اعلام کرد مسیر نظامی برای حل و فصل این منازعه چند دهه‌ای وجود ندارد. ضمن احترام به تمامیت ارضی آذربایجان و خروج نیرو‌ها از شهر‌های اشغالی، تاکید می‌کنیم باید هر چه زودتر توقف درگیری‌های نظامی رخ دهد و برای آغاز گفت‌وگو‌های سیاسی و زمان‌دار بین دو طرف و جمهوری اسلامی ایران آماده است تمامی مساعی جمیله خود را به کار ببرد.

در صورت تداوم درگیری‌ها بین ایروان و باکو باید چه کرد؟

خطیب زاده تاکید کرد که جمهوری اسلامی ایران طرحی را آماده کرده است که با مشورت هر دو طرف موضوع یعنی جمهوری آذربایجان و ارمنستان و دولت‌های منطقه و همسایگان ما پیگیری خواهد شد، لذا امیدواریم دو طرف با رسالت تاریخی خود از ادامه جنگ و خشونت اجتناب کنند. حقوق اصلی در مورد عدم تعرض به غیرنظامیان را با دقت رعایت کرده و توجه داشته باشند که جمهوری اسلامی ایران نمی‌تواند درگیری را در مرز‌های خود و تعرض به خاکش را تحمل کند و  این‌ها جزء خطوط قرمز ایران است که مرز‌های ایران حتی مورد تعرض ناآگاهانه و غیرعمدی قرار نگیرد.

سخنگوی دستگاه دیپلماسی همچنین در پاسخ به سوالی درباره استفاده ایران از ظرفیت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی برای حل مناقشه قره باغ گفت که جمهوری اسلامی ایران شاید یکی از کنشگران معدودی باشد که با همه طرف‌ها و کنشگران موضوع اعم از دو طرف درگیر و طرف‌های دیگر منطقه‌ای روابط بسیار خوبی دارد و از این بعد در جایگاه ویژه‌ای قرار دارد. تلاش کردیم به صورت دوجانبه با دو پایتخت ایروان و باکو در ارتباط مستمر باشیم و با کنشگران دیگر منطقه‌ای نیز به همین صورت؛ امیدواریم در چارچوب طرح ایران که در حال بررسی‌های نهایی است بتوانیم به این جنگ هر چه زودتر پایان دهیم.

خطیب‌زاده در پاسخ به سؤالی درباره درگیری‌های ارمنستان و جمهوری آذربایجان و هدف قرار دادن غیرنظامیان هم گفت که صریح، شفاف و روشن بدون لحظه‌ای مکث اعلام کردیم هر طرفی رعایت نکند از سوی ما مردود است، در این درگیری جان غیرنظامیان و اماکن غیرنظامی باید محفوظ باشد و همه باید کمک کنند این آتش درگیری خاموش شود.

امروز در دهمین روز درگیری‌های نظامی جمهوری‌های آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه قره باغ، آرامش نسبی و فروکش کردن درگیری‌ها در نزدیکی مرز‌های ایران در اصلاندوز مغان مشهود است و علیرغم درگیر‌های بسیار شدید چند روز اخیر در این منطقه و شلیک‌های مستمر توپخانه ها، راکت‌ها و سلاح‌های سنگین و نیمه سنگین همچنین پرواز‌های مکرر هواپیماها، بالگرد‌ها و پهپاد‌های نظامی دو طرف، در این چند روز دو طرف تبادل آتش مختصری انجام دادند و سپس درگیری فروکش کرد و هم اکنون با حضور پررنگ نیرو‌های مرزبانی و انتظامی امنیت و آرامش کامل در نواحی مرزی شهرستان اصلاندوز برقرار است و مردم مشغول زندگی عادی خود هستند.

با این وجود کارشناسان معتقدند که باید درگیری بین آذربایجان و ارمنستان هر چه زودتر از طریق گفت‌وگو و با وساطت سازمان‌های بین المللی و کشور‌های همسایه حل شود.